Psychologische veiligheid is vandaag de dag een onmisbare pijler voor succesvol teamwerk. Het vormt de basis waarop leren, innovatie en prestaties kunnen floreren. Maar wat houdt psychologische veiligheid precies in, en waarom is het zo belangrijk? In haar baanbrekende boek The Fearless Organization legt Amy Edmondson uit dat psychologische veiligheid een werkklimaat creëert waarin medewerkers zonder angst hun ideeën, zorgen en fouten kunnen delen. Dit is niet alleen cruciaal voor individueel welzijn, maar ook voor de groei en veerkracht van de organisatie.

In dit artikel krijg je antwoorden op veelgestelde vragen over het creëren van een veilige, productieve werkplek.

Psychologische veiligheid is niet hetzelfde als sociale onveiligheid

Hoewel deze termen soms door elkaar worden gehaald, zijn ze wezenlijk verschillend. Psychologische veiligheid gaat over een werkomgeving waarin mensen zich veilig voelen om fouten toe te geven, vragen te stellen en ideeën te delen zonder angst voor negatieve consequenties. Sociale onveiligheid daarentegen verwijst naar een situatie waarin medewerkers juist worden blootgesteld aan pesterijen, discriminatie of andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. In een sociaal onveilige omgeving heerst angst en wantrouwen, terwijl psychologische veiligheid juist ruimte biedt voor openheid en groei.

Veelgestelde vragen over psychologische veiligheid:

1. Wat is psychologische veiligheid?

Psychologische veiligheid betekent dat mensen op hun werk zonder angst hun zorgen, ideeën of fouten durven te delen, zonder bang te zijn voor negatieve consequenties zoals afwijzing, belachelijk gemaakt worden of zelfs ontslag. Het is een cultuur waarin medewerkers voelen dat hun stem telt, wat leidt tot open communicatie en betere samenwerking.

2. Kun je te veel psychologische veiligheid hebben?

Nee, je kunt niet te veel psychologische veiligheid hebben, maar er kan wel een gebrek zijn aan structuur of discipline. Psychologische veiligheid zorgt ervoor dat mensen zich vrij voelen om te spreken, maar dat betekent niet dat alles zomaar kan of dat er geen focus is op prestaties. Het doel is een evenwicht te vinden tussen openheid en productiviteit.

3. Kost het creëren van psychologische veiligheid niet te veel tijd en energie?

Het kan lijken alsof een cultuur van open communicatie tijdrovend is, maar het tegenovergestelde is waar. Als medewerkers zich niet veilig voelen om hun ideeën of zorgen te uiten, ontstaan vaak lange, onproductieve vergaderingen en besluiteloosheid. Een veilige omgeving voorkomt dat problemen zich opstapelen of onbesproken blijven, wat uiteindelijk tijd bespaart.

4. Betekent psychologische veiligheid dat we alles moeten delen?

Nee, psychologische veiligheid betekent niet dat je altijd volledige openheid van zaken moet geven. Vertrouwelijke informatie blijft belangrijk, en er moeten grenzen zijn aan wat wordt gedeeld. Het gaat erom een omgeving te creëren waarin medewerkers genoeg vertrouwen voelen om open te zijn over zaken die hun werk of de samenwerking beïnvloeden, zonder onnodige risico’s te nemen.

5. Wat kan ik doen als mijn leidinggevende psychologische veiligheid niet ondersteunt?

Hoewel leidinggevenden een grote rol spelen in het creëren van psychologische veiligheid, kunnen ook collega’s hieraan bijdragen. Je kunt zelf beginnen door vragen te stellen, actief te luisteren en een cultuur van wederzijds respect te bevorderen. Kleine handelingen, zoals openlijk toegeven dat je iets niet weet of hulp vragen, kunnen een groot effect hebben op het bevorderen van een veilige werkomgeving.

6. Hoe hangt psychologische veiligheid samen met inclusiviteit?

Een inclusieve werkplek, waar iedereen het gevoel heeft erbij te horen, is een teken van psychologische veiligheid. Diversiteit op de werkvloer leidt alleen tot meer creativiteit en innovatie als medewerkers zich veilig voelen om hun unieke perspectieven te delen. Inclusiviteit zorgt ervoor dat ieders stem gehoord wordt, en psychologische veiligheid biedt de ruimte om dat te doen zonder angst voor negatieve reacties.

7. Hoe zit het met klokkenluiders en psychologische veiligheid?

Wanneer mensen zich genoodzaakt voelen om misstanden te melden via externe kanalen, is dat vaak een teken dat er weinig psychologische veiligheid in de organisatie is. In een veilige omgeving kunnen problemen intern besproken worden, omdat medewerkers weten dat hun zorgen serieus worden genomen en dat er geen negatieve gevolgen zullen zijn voor het naar voren brengen van problemen.

8. Hoe ga ik om met een collega die zijn zorgen constant bij mij neerlegt?

Soms kan het lijken alsof iemand te veel gebruik maakt van de ruimte om open te zijn. Hoewel psychologische veiligheid betekent dat mensen zich vrij moeten voelen om te spreken, is het belangrijk om grenzen te stellen en feedback te geven. Je kunt de persoon bijvoorbeeld laten weten hoe hun gedrag overkomt en samen kijken naar manieren om effectiever te communiceren.

9. Wat als ik het gevoel heb dat mijn inzet op werk niet wordt gewaardeerd?

Dit kan meerdere oorzaken hebben. Het kan zijn dat je aanpak niet goed aansluit bij wat de organisatie nodig heeft, of dat je werkcultuur niet bevorderlijk is voor feedback en erkenning. Het is belangrijk om feedback te vragen aan je collega’s en leidinggevende. Als je merkt dat er geen ruimte is voor jouw ideeën of inzet, kan het nuttig zijn om te overwegen of een andere werkomgeving beter past bij jouw waarden en inzet.

10. Wat als mijn leidinggevende niet wil of kan veranderen?

Je kunt mensen niet dwingen om hun gedrag te veranderen, maar je kunt wel invloed uitoefenen door nieuwsgierig te zijn en te laten zien dat je om hen geeft. Door vragen te stellen en aandachtig te luisteren, creëer je een sfeer waarin anderen zich gehoord voelen. Dit kan leiden tot kleine veranderingen in gedrag, zelfs als je niet direct een leidinggevende functie hebt.

11. Kan iedereen leren om bij te dragen aan psychologische veiligheid?

Ja, met de juiste begeleiding kunnen de meeste mensen leren om psychologische veiligheid te ondersteunen. Training en coaching kunnen helpen om inzicht te krijgen in hoe gedrag invloed heeft op anderen en hoe je een cultuur van veiligheid kunt creëren. Het aanmoedigen van een open, lerende houding is een van de belangrijkste manieren om zowel individuele als teamontwikkeling te bevorderen.

Bron: Edmondson, Amy C. The Fearless Organization: Creating Psychological Safety in the Workplace for Learning, Innovation, and Growth. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2018

Volgende stappen

Wil jij persoonlijk of met jouw team werken aan beter teamwerk? Neem dan contact met ons op – misschien kunnen we je helpen.