Ook voor steeds meer leidinggevenden is leven en werken met een chronische ziekte, zoals diabetes, kanker, depressie, etc. helaas een dagelijkse realiteit. Vanwege hun bijzondere positie in het team of de organisatie kan het voor hen extra lastig zijn om informatie daarover met anderen te delen.

In dit blog geven we de bevindingen weer uit Australisch onderzoek naar de ervaringen van leidinggevenden die openlijk uitkwamen voor hun chronische ziekte. Ook komen vragen aan de orde die je zichzelf als leidinggevende kunt stellen wanneer je twijfelt of je op het werk openheid van zaken wilt geven over jouw chronische ziekte.

Net als in de rest van de wereld is er ook in ons land een zorgelijke toename in het aantal mensen met een chronische ziekte. In de leeftijdscategorie 35 tot 39 jaar had in 2021 volgens cijfers van de Rijksoverheid ruim een derde van de mannen en bijna de helft van de vrouwen ten minste één chronische aandoening. Bij 55- tot 59-jarigen gold dat voor bijna twee derde van de mannen en bijna driekwart van de vrouwen. Een ‘chronische aandoening’ is hier gedefinieerd als een fysieke of mentale aandoening waarbij over het algemeen geen uitzicht is op volledig herstel. Overigens hebben om diverse redenen lang niet alle mensen met een chronische aandoening ten minste eens per jaar contact met hun huisarts vanwege die aandoening, laat staan met hun Arboarts.

Voor mensen in leidinggevende posities – met een navenant grotere zichtbaarheid binnen de organisatie – kan openheid geven over hun chronische ziekte en ziekteproces op het werk extra ingewikkeld zijn. Managers zijn vaak bevlogen mensen en willen die bevlogenheid ook graag uitdragen. De stress die dit alles veroorzaakt, kan hun (werkzame) leven extra zwaar maken. Deels komt dat door kenmerken die vaak met leiderschap worden geassocieerd – zoals kracht, besluitvaardigheid en veerkracht –die op het eerste gezicht op gespannen voet staan met de persoonlijke kwetsbaarheid die gepaard gaat met leven met een chronische ziekte.

Onderzoekers Peter Ghin en Mladen Adamovic ondervroegen meer dan 300 Australische leidinggevenden met een chronische ziekte om inzicht te krijgen in hun gedrag bij en ervaringen met het bekendmaken van hun chronische ziekte op de werkplek. Wij zien veel overeenkomsten met wat wij in ons werk tegenkomen en daarom delen wij de belangrijkste bevindingen uit hun onderzoek.

Belangrijkste bevindingen

1. Openheid geven is vaker een proces dan een eenmalige gebeurtenis

Openheid geven over een chronische ziekte blijkt voor de meeste leidinggevenden geen eenmalige gebeurtenis. Het is vaker een gedeeltelijk, geleidelijk en voortdurend proces. Ruim de helft van de ondervraagde managers was geneigd om slechts gedeeltelijk openheid van zaken te geven en iets meer dan een kwart deelde daar heel weinig of niets over.  Minder dan een vijfde was uit zichzelf bereid om hun werkgever volledig over hun ziekte te informeren.

2. Meestal had men van openheid geven geen spijt

Verreweg de meeste leidinggevenden waren achteraf tevreden over hun besluit om (enige) openheid te geven over hun chronische ziekte. Bijna zeventig procent van de ondervraagden had daar geen spijt van en driekwart gaf aan dat ze dit opnieuw zouden doen.

Een van de voordelen van open zijn over jouw chronische ziekte kan zijn dat je van jouw collega’s steun kunt krijgen op momenten dat je je het meest kwetsbaar voelt. Bijvoorbeeld Cynthia, één van de deelnemers aan het onderzoek, wilde na haar eerste borstkankeroperatie direct weer aan het werk gaan. Later besefte ze dat haar voornaamste motivatie daarvoor was om een beslissing over een tweede operatie te vermijden. Cynthia’s leidinggevende was bezorgd dat haar besluit om zo snel weer aan het werk te gaan, ten koste zou gaan van haar herstel en wist haar te overtuigen om dat veel later te doen. Doordat Cynthia open was geweest over haar gezondheidstoestand, kon haar leidinggevende medeleven tonen en als klankbord fungeren om ervoor te zorgen dat ze beslissingen nam die voor de lange termijn voor haar en haar team het beste waren.

3. Vaak blijven leidinggevenden problemen met hun ziekte zo veel mogelijk verbergen

Tegelijkertijd gaf vier vijfde van deze leidinggevenden toe dat ze tegenover anderen op het werk soms tot vaak de impact van hun ziekte bagatelliseerden. Nog geen kwart vond dat ze consequent aan hun collega’s op het werk een reëel beeld gaven van de gevolgen van hun chronische ziekte op hun functioneren en persoonlijk welzijn. Het bagatelliseren van de impact van een chronische ziekte kan bestaan uit het vinden van manieren om zichtbare symptomen weg te wuiven – bijvoorbeeld zogenaamd een kriebelhoest die maar niet over wil gaan – of behendig van onderwerp veranderen als iemand vraagt hoe het met je gezondheid gaat.

4. Psychologische veiligheid op het werk is een belangrijke voorspeller voor open zijn over ziek-zijn

Uit het onderzoek bleek een duidelijk verband tussen de ervaren psychologische veiligheid op het eigen werk en de bereidheid van leidinggevenden om open te zijn over hun chronische ziekte. Hoe meer een leidinggevende zich over het algemeen veilig voelt om zich uit te spreken in haar of zijn organisatie, hoe groter de kans dat zij of hij ook openheid geeft over een chronische ziekte. Zo geldt ook dat hoe meer een leidinggevende ervan overtuigd is dat de eigen organisatie het welzijn van de eigen medewerkers belangrijk vindt, hoe groter de kans is op bereidheid om informatie over gezondheidsproblemen te delen.

Warren, een andere onderzoeksdeelnemer, verborg zijn chronische astma voor zijn collega’s in het managementteam door nooit te laten zien dat hij kortademig werd. Hij geloofde dat zijn toestand niet te verenigen was met de hypercompetitieve bedrijfscultuur met ‘Nooit opgeven, altijd doorgaan’ als informeel credo en een Mt dat van elk lid verwachtte daarin altijd voorop te lopen.

Als organisaties hun leidinggevenden zo ver willen krijgen om open te zijn over hun gezondheidstoestand, dan zullen ze een omgeving moeten creëren waarin ze zich veilig genoeg voelen om hun ziekte niet te hoeven verbergen. Dat is ook in het belang van de organisatie en de topleiding die voor het nemen van belangrijke beslissingen gebaat is bij goede informatie over het welbevinden en functioneren van haar leidinggevend kader. Men zal de daad bij het woord moeten voegen en de bereidheid moeten tonen om concrete aanpassingen te doen, zodat mensen hun werk kunnen doen zonder angst voor discriminatie of achterstelling vanwege hun chronische ziekte.

5. Managers zijn bang voor de impact die openbaarmaking op hun carrière zal hebben

Leidinggevenden die erover nadachten om hun chronische ziekte openbaar te maken, waren bijzonder gevoelig voor het risico dat ze als zwak of incompetent over zouden kunnen komen, en de negatieve gevolgen daarvan voor hun toekomstige carrière. Uit het onderzoek van Ghin en Adamovic bleek dat twee vijfde van hen vreesde dat het openbaar maken van hun chronische ziekte zou leiden tot oordelen van collega’s over hun competentie. Een bijna even groot aantal was bezorgd dat het openheid geven over hun ziekte zou betekenen dat zij zouden worden gepasseerd voor promotie.

Beslissen om wel of niet open te zijn over jouw chronische aandoening

Het onderzoek van Ghin en Adamovic laat zien hoe leidinggevenden – net als vaak ook andere werkenden – worstelen met het op het werk geven van openheid over hun chronische ziekte. Mocht dat ook voor u op enig moment aan de orde zijn dan is het belangrijk om te begrijpen dat het misschien helemaal niet nodig is om jouw ziekte bekend te maken, en dat er vanwege de bescherming van jouw privacy en tegen discriminatie wet- en regelgeving is betrekking tot het delen van informatie over jouw gezondheid met jouw werkgever. Zorg dat je daarover goed geïnformeerd bent.

Als je overweegt of je jouw eigen toestand wel of niet bekend wilt maken, zijn hier nog een paar andere vragen die je jezelf kunt stellen voordat je een beslissing neemt:

• Waar sta ik met mijn huidige kennis over de diagnose, behandeling en het ‘managen’ van mijn aandoening op langere termijn?
• Hoe veilig voel ik mij om mijn ziekte bekend te maken? En in hoeverre zijn deze gevoelens van veiligheid gebaseerd op mijn eigen (voor)oordeel of stigma dat ik zelf over mijn ziekte koester versus de realiteit van de organisatiecultuur waarin ik werk?
• In hoeverre beperkt mijn gezondheid mijn vermogen om mijn taken adequaat uit te voeren en verantwoordelijkheden naar behoren te vervullen?
• Zijn er aanpassingen in mijn werk en werkomstandigheden mogelijk die mij kunnen helpen om effectief en met plezier te blijven werken, of moet ik vanwege mijn chronische ziekte mijn mogelijkheden om mijn huidige rol te blijven vervullen serieus heroverwegen?

Tot slot

Of een leidinggevende er wel of niet voor kiest zijn chronische ziekte bekend te maken: het hebben van een chronische ziekte an sich hoeft het zijn van een uitstekende leidinggevende niet in de weg te staan.

Integendeel, het omgaan met een chronische aandoening vereist dat managers kwaliteiten ontwikkelen en koesteren zoals goed omgaan met onzekerheden en compassie voor anderen én zichzélf: kwaliteiten die bij uitstek vandaag de dag nodig zijn om een effectieve en gewaardeerde leider te zijn.

Volgende stappen

Wil jij persoonlijk of met jouw team werken aan beter teamwerk? Neem dan contact met ons op – misschien kunnen we je helpen.